Zer da sormena? Sormena adimen mota gisa agertzen den prozesua da, eta adimen horri pentsamendu dibergentea gehitu behar zaio. Sormena, guztiok dugun gaitasuna da eta arazo berriak, irtenbide irudimentsuen bidez konpontzeko balio du. Sormena neurtzeko lau ezaugarri daude: 1.- Jariotasuna. Dugun ideia kopurua. 2.- Malgutasuna. Bakoitzak ideiak azaltzeko duen gaitasuna. Malgutasuna asko goraipatzen den bertutea da. Nik P letraz hasten diren izenak esateko eskatzen badut, normalean ohikoak bururatzen zaizkigu. Malgutasuna patroi hori gainditzea litzateke. 3.- Originaltasuna. Erantzun berriak emateko gaitasuna. 4.- Lanketa. Sormena duten pertsonek, arazoak beste era batera planteatzeko eta erantzun berriak emateko gaitasuna izaten dute. Edozein gairen inguruan duten oinarrizko ezagutza errentagarri egiten dute eta modu azkarrean erabiltzen dute hain sortzaileak ez garen pertsonen aldean. Pertsona horiek nortasun berezia dute eta erronkei eusten diete, amore eman gabe. Arriskuak beren gain hartzen dituzte eta irakasleari “hau erraza da, eman zailagoa den zerbait!” modukoak esaten dizkiote. Sternbergen teoriaren arabera, hau da, adimenaren baliabideetan oinarritutako teoriaren arabera, sormena duten pertsonak, berritzaileak dira, ez dute irakaslearen beharrik eta ez dute jarraibide askoren beharrik; globalak dira, basoa bere osotasunean ikusten dute eta sintesia egiteko gai dira. Pentsamendu liberalaren estiloa dute; ez dituzte ohiko ereduak erabiltzen, ez dituzte erabiltzen gelako gainerako haurrek erabiltzen dituzten ikuspegiak, ikuspegi zabalagoa dute. Horregatik dira malguak, eta bestelako ideiak onartzen dituzte. Baina gure eskoletan ez da horretarako lekurik izaten, testuinguruak oso zorrotzak dira, oso itxiak, eta sormena mugatzen dugu. Zenbat aldiz entzun ditugu “Ixildu zaitez eta ez esan tontakeriarik!” modukoak ikasle batek zerbait esaten duenean! Irakasleei helarazi beharreko mezua hau da: eskolan testuinguru zabalagoak sortu beharko genituzke, ideia eta produktu sortzaileak saritu beharko genituzke. Eta sormena etapa guztietan landu beharko genuke; izan ere, Haur Hezkuntzan sormena lantzen dugu, baina Lehen Hezkuntzan edukien arabera funtzionatzen hasten gara eta sormena mugatzen hasten gara. Sormena laguntzeko oinarriak Sormena laguntzeko, oinarri hauek jarrai ditzakegu: 1.- Pentsamenduaren oinarrizko trebetasunak eraiki. Hori, oinarrizkoa da sormenaren garapen potentzialerako. 2.- Eremu zehatzetan oinarrizko ezagutza lortzera bultzatu. Sormena ez da beti ezagutzaren ondorio zuzena, baina ezagutza nolabait, bada sormena bultzatzeko baldintza. 3.- Jakin-mina eta esplorazioa piztu eta saritu. Haur sortzaileak, sortzaileak ez direnak baino jostalariagoak izaten dira. Haur sortzaileek azalpenak eskatzen dituzte eta eszeptizismoz hartzen dituzte “jakinak” edo “begi bistakoak” diren erantzunak. 4.- Sormenerako beharrezkoak diren motibazio baldintzak sortu. Motibaziorik ez bada, norberaren sormen potentziala garatzeko aukera gutxiago dute. 5.- Konfiantza eta arriskua bere gain hartzeko gogoa bultzatu. Askotan ikasle zail moduan ikusten dira, inkonformistak direlako, baina horrek lotura zuzena du izaera sortzailearekin. 6.- Sormenak motibazioa eta ahalegina bultzatzen ditu, eta ideia hori bultzatu behar da. Ahaleginik egin ezean, ez dute berritzailea den ezer egingo. 7.- Aukeratzeko eta aurkitzeko aukera eman. Sormena duten ikasleek gogo handiagoz hartzen dituzte haiek aukeratu dituzten jarduerak, irakasleak edo beste norbaitek agindutakoak baino. 8.- Trebetasun megakognitiboak garatu. Buruaren auto-gobernuak norberaren baliabide kognitiboen zuzendari aktibo bihurtzea dakar. 9.- Ekintza sortzaileak egiteko teknikak eta estrategiak irakatsi. Ikasleei pentsatzen laguntzeko eta arazoak konpontzen laguntzeko teknika asko daude. 10.- Oreka eskaini. Haurrek haien sorkuntza ikasgelan azaltzeko gogoa izaten dute. Irakaskuntza sortzailearen oinarriak Gurasoek eta irakasleek haurrak estimulatzeko moduak ikas ditzakete haiek jakin-mina izan dezaten, arriskuak har ditzaten, arrisku eta erronkekin goza dezaten eta irudimena erabil dezaten. Estimulazio horrek giro lasaia eskatzen du eta giro hori lortzeko, ez litzateke sormena alde batera utzi behar, eskola curriculumak eskatzen dituen erantzunak emateko. Eskola informalagoa izatea proposatzen dugu. Haurrei imajinatzeko, sortzeko eta haien kabuz azaltzeko aukera gehiago eman behar zaizkie. Irakaskuntza sortzaileak, lehenago aipatu dugun moduan, irudimena, malgutasuna, originaltasuna eta egokitzeko gaitasuna eskatzen ditu eta baita curriculumaren barnean ematen diren arazoak konpontzeko erabiltzea ere. Beharrezkoa da, beraz, irakaskuntza sortzailea egiten duen pertsonak horri buruzko zenbait printzipio kontuan hartzea: 1.- Irakaskuntza sortzaileak izaera malgua du. Aurkikuntzen bidez ikasten da, eta ezaugarri nagusiak hauek dira: inprobisatzeko gaitasuna, aldaketarako gaitasuna eta ikasle bakoitzaren ezaugarrien arabera formazioa egokitzea. 2.- Zeharkako ikaskuntza metodoen arabera zehazten da. Motibazioak, simulazioak, kontsultak eta aurkikuntzak irakaskuntza metodo horien oinarria zehazten dute eta haien ezaugarri nagusiak naturaltasuna, autonomia eta ulermena dira. 3.- Irudimenezkoa da. Sormenaren trebetasunak erabiltzen direnean irakaskuntza prozesuaren alde lan egiten da. 4.- Materialak eta ideiak era berrian erabiltzea bultzatzen du. Materialak, ideiak edo metodoak hainbat eratara konbinatzea. 5.- Harremanei laguntzen die. 6.- Auto-norabidea indartzen du. Ikaslea da ikasteko ardura duena, eta irakaslea laguntzailea da. Giro horretan, jakin-mina, ikerketa, esperimentazioa… bultzatzen dira. 7.- Auto-balorazioa eskatzen du; irakasleak amaierarako uzten baitu bere epaia. 8.- Arriskuak ditu, baina sariak ere ematen ditu. Irakaskuntza sormen prozesu bihurtzen da, norbanakoak baldintza hauek betetzen dituenean: - Irakaskuntza teknikak eta estrategiak hobetzeko beharra ikusten duenean. - Arazoak konpontzeko aukerak aztertzen dituenean. - Arazoei irtenbidea aurkitzeko iraganeko esperientzia eta ezagupen eta ikuspegi berriak erabiltzen dituenean. - Zientifikoki garatutako irakaskuntza sortzailearen printzipioak erabiltzeko asmoa duenean. - Hezkuntza bizipenetan ikasitakoa erabiltzen duenean. Sormenaren garapenerako programa Guk jarraitzen dugun sormena trebatzeko programak sormenaren printzipio nagusiak bultzatzeko jarduerak jasotzen ditu: 1.- Produktu edo egoera batek dituen zailtasunak edo gabeziak antzemateko sentsibilitatea. Horrek egoera epaitzen eta lortu nahi dituen helburuak zehazten laguntzen dio pertsonari. 2.- Buruko jariotasuna. Pentsatzeko eta ideia asko aldi berean proposatzeko gaitasuna: a) Hitzezko jariotasuna: hitzak eta esaldiak erraztasunez ekoizteko eta konbinatzeko gaitasuna. b) Asoziazio jariotasuna: hitz jakin batentzat sinonimoak aurkitzeko erraztasuna. c) Adierazpen jariotasuna: esaldiak eta edukiak egituratzeko gaitasuna. d) Ideia jariotasuna: zenbait baldintza betetzen dituzten ideiak proposatzeko gaitasuna. 3.- Pentsamendu malgutasuna: eremu mentala zabaltzeko eta arazoak konpontzeko modu berriak aurkitzeko gaitasuna. 4.- Bat-bateko malgutasuna: ideia aniztasuna sortzeko gaitasuna, botila bat erabiltzeko moduak proposatzea, adibidez. 5.- Egokitzeko malgutasuna: arazo bati irtenbidea aurkitzeko, arazo horren baldintzak ulertzeko eta orokortzeko gaitasuna; marra kopuru jakina erabilita karratuak egitea, adibidez; burua zabalik izan behar dugu karratu guztiek neurri bera izan behar dutenaren ideia alde batera uzteko. 6.- Originaltasuna; ez ohiko ideiak ekoizteko gaitasuna. 7.- Urrutiko asoziazioak: itxuraz elkarren artean antzekotasun handirik ez duten elementuen artean harremanak eraikitzea. 8.- Arazoak berriz definitu: informazioa modu berritzailean interpretatzeko gaitasuna, pentsamenduak aurretik ezarritako formak alde batera utzita. Esate baterako, nola jar daitezke erarik egokienean ondoko objektuak lepoko bat egiteko: arkatza, errefaua, zapata, arraina edo krabelina. 9.- Lanketa: lan bati ideia asko eta askotarikoak eransteko gaitasuna; esaterako, bi lerro emanik, objektu zailagoa egiteko marrazkiak edo zehaztasunak eranstea. 10.- Anbiguotasunarekiko tolerantzia: ziurrak ez diren ondorioak onartzeko gaitasuna, kategoria zurrunik erabili gabe. 11.- Pentsamendu bateratuekiko interesa: erantzun egokiari buruz pentsatzeko gaitasuna, matematiketan eskatzen den moduan. 12.- Urruneko pentsamenduekiko interesa: arazo batzuek erantzun zuzen bakarra ez dutela ulertzeko gaitasuna. Jarraitu beharrezkoa printzipioak Programa osatzen duten jarduera guztiek eskaintzen diete haurrei libreki adierazteko aukera, baina irakasleak irakaskuntza konstruktiborako bitartekari moduan aritu behar du. Hori dela eta, jarduerak printzipio hauei jarraituz egin behar dira: 1.- Jarduerak era interesgarrian eta erronka moduan azaldu. Lana gogor egin behar da baina sormenaren alderdi ludikoa alde batera utzi gabe. Irakasleak haurrei esan behar die ez duela balio “Nik ezin dut” edo “Ez naiz hori egiteko gai” modukoak esatea. 2.- Jarduerak ikaskuntza adierazgarriaren printzipioen arabera diseinatu. Horrek bi baldintza eskatzen ditu: haurren garapen mailara eta haien interesetara egokitzea alde batetik, eta bestetik, errazenetik zailenera joatea, ordena logikoa mantenduz. 3.- Ikasitakoak eskolako beste egoera batzuetan eta haurren bizitzan zer eragin duen ikustea. Programaren jarduerekin lortzen dituzten estrategia eta taktikek curriculumeko beste arloetan eta eguneroko bizitzan aplikatzea garrantzitsua da. 4.- Edozein ideiak tokia izango duen testuinguru malgua eraikitzea. Ondorioak Sormena 50. hamarkada arte landu ez den gaia da eta sakontasunez landu behar dugu. Ikuspegiaren arabera, ezberdina izango da lantzeko era, baina sormena bultzatzea garrantzitsua da, bai familian, bai eskolan. Zenbait ikerketek utzitako datuen arabera, eskolaurreko garaian egindako sormen lanek nerabezaroan ikasleek duten sormenean eragina dute. Sormena hasieratik landu beharreko hezkuntza helburua izan behar duela esan dezakegu. Horretarako, egun, baditugu programak, estrategiak eta taktikak. Ikaskuntzaren lehen mailetatik sormenaren garapena bultzatzea garrantzitsua da arrazoi hauengatik: - Ikasleei era dibergentean pentsatzen eta jokatzen erakusten diegulako. - Ikasleak imajinazioa erabiltzera animatzen ditugulako. - Intuizioa areagotzen duelako. - Kuriositatea pizten duelako. - Arazoak ez ohikoak diren prozedurak erabiliz konpontzeko gaitasuna hobetzen duelako. Irakasleak bitartekari moduan duen papera oso garrantzitsua da; elkarrekintza erabiltzen saiatu behar da haurrengan sormena bultzatzeko. Finean, sormenak testuinguru jakin bat eskatzen du, eta ideiak elkartrukatzeko, behar den moduan antolatutako jarduerak eskatzen ditu. Horrek esan nahi du, ikasgela, giza baliabide eta baliabide material guztiak errentagarri bihurtzeko gunea izan behar duela. IDEIA ALDAKETA Ideia: iratzargailu hobea. Galdera egin genien: Iratzargailu hobea lortzeko zer egingo zenuke? Aldaketa batzuk proposatuta, horrelako iratzargailuak nahi lituzkete: Handitu: Herri guztiarentzako iratzargailua. Gutxitu: Zure belarrian sartzen den iratzargailua eta ondokoak esnatzen ez dituena. Aldatu: Aurpegira ur hotza botatzen duen iratzargailua. Ordezkatu: Ahora kafea botatzen duen iratzargailua. Erabilera berria: Egunero hitz berri bat erakusten dizun iratzargailua. Konbinatu: Esnatzen zaituen, kafea eta tea egiten dizkizun eta egunkaria ematen dizun iratzargailua. Berrantolatu: Lo hartu aurretik hartzen duzun kafea eman eta hurrengo goizean esnatzen zaituen iratzargailua. Ezabatu: Bakarrik jotzen ez duen iratzargailua. Ohetik jaiki eta botoia sakatzen duzunean jotzen du. Iturria : Maria Dolores Prieto (Hik Hasi)

"Zer edo zer ondo azaltzen dudanean, ikasleek ulertu behar didate. Erantzun zuzena ematen badidate, gaia badakite eta ulertzen dute. Zer egin erakusten badiet eta egiteko eskatzen diedanean, nik egindakoa errepikatzen badute, prest daude trebetasun hori behar duten kasuetan erabiltzeko. Zer edo zer oso garrantzitsua dela edo egia dela esaten badiet eta buruarekin baieztatzen badidate, egia ezagutzen dutela eta nik esandakoaren garrantziz jabetu direla jakingo dut." Hori sinesten al duzu? Bada, hori ez da egia. Askotan, ikasleek ez dute lortzen landutakoa egoera ezberdinetan arrakastaz aplikatzea edo, beste askotan, ebaluazio batean jorratutakoa hurrengoan ahaztuta dute. Hori arestian aipatutako ikaskuntzaren kontzepzio zaharkitu horien emaitza besterik ez da. Izan ere, ikaskuntzak pentsamendua behar du, pentsamendu kritikoa , gainera. Ikasketa esanguratsua lortzeko, ezinbestean, ikasleak bere buruari galderak egin behar dizkio: zer esan nahi du horrek benetan?, nola dakigu?, zer gehiago esan daiteke?, egi gehiago ba al dago?... Jakina, galdera horien erantzunak ikasle bakoitzak eman beharko ditu eta ez guk, izan ere, prozesu horretan bere ikaskuntzaren oinarriak errotzen baitira. Horregatik, guk galdera egokiak egiten trebatzen lagundu behar ditugu eta ez, orain arte egin ohi den bezala, galderak erantzuten trebatu. Pentsamendu kritikoa ikasgeletara eramateak planteamendu serio eta epe luzekoa eskatzen badu ere, ez da beharrezkoa izugarrizko aldaketak egitea. Izan ere, estrategia ugari dago, zuzenak eta eraginkorrak, oso erraz inplementatu daitezkeenak. Estrategia horiek eraginkorrak dira ikaslek ikasten ari direnaren inguruan aktiboki pentsatzen jartzen dituztelako eta estrategia horietako bakoitzarekin erantzukizuna eta ardura irakaslearen eskuetatik euren eskuetara pasatzen delako. Estrategia horien bitartez, ikasleek burutu behar dute ikaskuntzaren bidea eta ez irakasleek edo gurasoek. Estrategia askorekin, ikasleek dakitena erabiltzen dute ikaskuntza berriak ondorioztatzeko, beste estrategia askorekin, ikasleak elkarlanean jartzen dira. Askotan, ikasleen ustetan menperatzen dituzten gaietan trabatuta gelditzen dira eta besteen laguntza bilatzen dute; elkarlanean hasten dira eta zereginetan aurrerapen handiagoak lortzen dituzte. Gainera, horrekin, euren parekoek darabiltzaten estrategietan erreparatzen dute eta hauek egiten dituzten galdera kritikoak egiten hasten dira. Horrek, ikasleei aukera ematen die euren ikas prozesuaren ardura hartzeko. Estrategia hauek eskaintzen diguten beste abantailetako bat euren malgutasuna eta egokitzeko ahalmena da, horregatik, testuinguru ezberdinetan eta esparru ezberdinetan erabil daitezke. Pentsamendu kritikoaren trebetasunak Pentsamendu kritikoa landu duenak ondorengo ezaugarriak izan ohi ditu: Funtsezko galderak eta problemak planteatzen ditu, argi eta garbi. Informazio esanguratsua biltzen du eta ideia abstraktuak erabiltzen ditu interpretatzeko. Ongi arrazoitutako ondorioetara eta soluzioetara iristen da eta esanguratsuak diren estandarrekin edo erreferenteekin alderatzen ditu. Pentsamendu irekia du aldizkako pentsamenduaren sisteman, hipotesiak, hauen eragina eta ondorioak, beharren arabera, ebaluatzen edo aitortzen eta, gainera, oso ondo komunikatzen da besteekin zailtasun handiko problemen soluzioak ideiatzeko. Laburtuz, pentsamendu kritikoa auto gidatua, auto-diziplinatua, auto-erregulatua eta auto-zuzendua da. Bikaintasun estandar zorrotzak eta horien erabileraren kontzientzia behar ditu. Pentsamendu kritikoak komunikazio eraginkor bat inplikatzen du, problemak ebazteko trebetasunak eskatzen ditu eta gizakion egozentrismoa gainditzeko konpromiso irmoa behar du.

Pentsamendu bisuala prozesu bat da non ideiak mapa mental batean, diagrama batean, marrazki batean... adierazten diren. Prozesu horretan, elkarrekin loturiko elementuak erabiltzen dira ulermena areagotzeko, problemak identifikatzeko, soluzioak topatzeko, prozesuak simulatzeko edota ideia berriak topatzeko. Pentsamendu bisualak norberaren gaitasuna handitzen du gure garunari ebidentzia ateratzen kostatzen zaionean, ikusmenak laguntzen diolako.[/vc_column_text][vc_column_text css_animation="top-to-bottom"] Pentsatzaile on batek pentsamendu-trebetasun onak izateaz gain, motibazio, jarrera, balio, ohiturak... ditu. Hori dela eta, oso garrantzitsua da ikastolan ondorengo aspektuak jorratzea: [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(63,158,241,1)"] Ikasleak prestatu etorkizunean problemak eraginkortasunez ebazteko, oinarri sendoetan oinarritutako erabakiak hartzeko eta etengabeko formazioa burutzeko gai izan daitezen. Pentsamendu-kultura bat sortu non norbanakoen zein taldeen pentsamendua baloratzen den, sustatzen den eta ikusgai bihurtzen den. Ikasleen metakognizioa sustatu, ikasleek duten pentsamenduari buruz hausnarketa egin dezaten eta pentsamendu-estrategia eraginkorrak eraiki ditzaten ikas-erronkei aurre egiteko. [/styled_list] Harward-eko Project Zero -ren ikerketen arabera, hauek dira ezinbesteko baldintzak aipaturiko pentsamendu-kultura hori sortzeko: [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(63,158,241,1)"] Pentsatzeari denbora eskaini. Ikasleak motibatuko dituen aukera errealak eskaini eta pentsamendu prozesuetan inplikatu. Ikasleen pentsamendua gidatu. Pentsamendu hizkuntza bat erabili. Pentsatzaile on baten eredu bat eskaini. Ikasleen ekarpenak errespetatu eta baloratu. Pentsamendua ikusgai bihurtu. Espektatiba argiak jarri. [/styled_list][/vc_column_text][vc_column_text css_animation="appear"] Pentsamendu errutinak: Pentsamendu errutinek ikasleen gaitasunak garatzen, ikertu beharreko edukietan inplikazioa handitzen eta pentsamendua ikusgai bihurtzen laguntzen dute. Errutina horiek pentsamenduaren mugimendu zehatz batzuk eragiten dituzten eta ikasgeletan maiztasunez erabiltzen diren tresnak dira. Egitura sinple horien bitartez, ikasleek eztabaidatzen dute, ikertzen dute, euren pentsamendua kudeatzen dute, jokabide ereduak aurkitzen dituzte... Horrekin, aukera ematen zaie euren garuna pentsamendua sortzen, arrazoitzen, hausnartzen, iritzi kritikoa garatzen, ideia berriak proposatzen... jar dezaten. Pentsamendu errutina bat eredu/patroi sinple bat da, maiz erabil daitekeena eta oso erraz txerta daitekeena ikaskuntza prozesuan. Hauek dira euren ezaugarri garrantzitsuenak: [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(63,158,241,1)"] Urrats gutxi dituzte. Erakusteko eta gogoratzeko errazak dira. Maiz erabiltzen dira. Bakarka nahiz taldeka erabil daitezke. Testuinguru ezberdinetan erabil daitezke. [/styled_list] Laburtuz, pentsamendu errutinak pentsamendu ikusgai bihurtzeko, ikasle guztiek ikusteko aukera izateko eta euren gaitasunak garatzeko eginak daude. Horien bitartez, ikasleak erreflexiboagoak, metakognitboagoak eta, batez ere, autonomoagoak bihurtzen laguntzen diegu. Horra hor guk erabiltzen ditugun pentsamendu errutinak eta antolatzaile grafikoak .

Metakognizioaz hitz egiten dugunean, norberaren ikas-prozesua auto-erregulatzeko gaitasunaz ari gara. Hau da, egoera bakoitzean erabili beharreko estrategiak planifikatzeaz, estrategia horiek aplikatzeaz, akatsak detektatzeko ebaluatzeaz eta, horren ondorioz, egoera berrietara transferitzeaz ari gara. Horrek elkar loturiko bi dimentsio hartzen ditu: Norberaren kognizioaren ezagutzak gure ikasteko eraren funtzionamenduaz jabetzea suposatzen du eta jarduera baten emaitza positibo edo negatiboen arrazoiak azaltzen dituzten faktoreak ulertzea. Adibidez, ikasle batek testu baten ideia nagusiak ateratzeak bere oroimena laguntzen duela edo ideia horiek mapa mental batean antolatzeak ideia horiek berreskuratzen laguntzen duela jakitea edo kontziente izatea. Honela, ikasle horrek estrategiagoriek erabil ditzake bere memoria hobetzeko. Hala ere, norberaren ezagutzaren ezagutzak beti ez dakar emaitza positiborik jarduera intelektualean, izan ere, ezagutza hori berreskuratu eta egoera zehatzetan aplikatu egin behar da, estrategiarik egokienak hautatuz kasu bakoitzean. Ikasleak ikaskuntza prozesuan burutzen dituen jardueren kontrola eta erregulazioa. Dimentsio honek jarduera kognitiboen planifikazioa, prozesu intelektualaren kontrola eta emaitzen ebaluazioa bere baitan hartzen ditu. Bi aspektu horiek elkar lotuta badaude ere, lehena, norberaren ezagutzaren ezagutza, erregulazioa eta kontrola baino beranduago ematen da. Metkognizioaren harremana estrategiekin, ikas-trebetasunekin eta beste prozesu kognitiboekin eta ez kognitiboekin. Metakognizioaren eginkizuna edo rola hobeto ulertzeko, taldeko kirol batean erabiltzen diren estrategia eta trebetasunekin aztertuko ditugu: abiadura, koordinazioa, estiloa... jokalari bakoitzaren ezaugarri propioak dira eta honek ez du zertan egon behar beti bere mugimenduak aztertzen. Entrenatzaileak, berriz, jokalari bakoitzaren mugimendu eta estrategiak nolakoak diren ikusarazten eta jabetzen ahalegintzen da bere buruaren kontrola eta koordinazioa eskura dezan. Gure kasuan, ikasleak bi eginkizun horiek burutu beharko ditu (entrenatzailearena gehi jokalariarena). Lehenbizi, oinarrizko prozesuak (oinarrizko gaitasun kognitiboak) garatu eta hobetu beharko ditu ikas-tekniken laguntzaz. Ondoren, ikasleak ikasi beharreko edukien inguruko gutxieneko ezagutzak izan beharko ditu. Azkenik, prozesu bakoitzari ondoen egokitzen zaion estrategia edo teknika hautatzen eta erabiltzen jakin beharko du. Ikasi beharreko edukiak ikasteko erabili beharreko teknikak, noiz, nola, zergatik eta zertarako planifikatzen, erregulatzen, ebaluatzen... jakiteak oso estrategikoa bihurtzen du ikaslea.

Konpetentzien DEFINIZIOA Konpetentzia hitzak adiera ezberdinak ditu gure eguneroko hizkeran: mediku hori "konpetentea" da, epailearen "konpetentzia" da... Hiztegi batzuetan "gaitasun" hitzaren pareko ikusten dugu, baina hitz hau bere nortasun propioa hartzen ari da. Alde batetik Europako Legebiltzarrak (2006) bizitza osoan ikasteko, pertsona osotasunez garatzeko, elkarrekin bizitzeko eta enplegurako, Erreferentziazko Europar Marko gisa zortzi Oinarrizko Konpetentzia gomendatu zituen. Espainian antzeko planteamenduak ari dira egiten: 2007-2008 ikasturtetik aurrera, Hezkuntza Lege Organikoa (LOE) eta Nafarroako eta EAEko curriculum ofizialak ezartzen hasi dira, eta lege horrek zortzi Oinarrizko Konpetentzien araberako curriculumaren ideia dakar. Frantzian ere antzeko bidetik jarraitu dute "Socle Commun" deritzan planteamenduan. Beste bide batetik (baina, agian, aurreko bidearekin uztar daitekeen bide batetik) Derrigorrezko Euskal Curriculumaren proposamena (2006) eta horren ebaluazioa (2007) OCDEko PISA ebaluaziaoren oinarrian dagoen DeSeCo (2002) planteamenduaren antzera eta Unibertsitateetan aplikatzen ari den TUNNING (2003) planteamenduaren antzera, Hezkuntza Konpetentzia Orokorretan oinarritzen da. Konpetentzien EZAUGARRIAK [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(11,169,243,1)"] Izaera integratzailea dute. Eskualdagarriak eta funtzio anitzekoak dira (Helburu ugari lortzeko dira...). Izaera dinamiko eta mugagabea dute(Bere hobetzeak ez du mugarik...). Ebaluagarriak dira: gaitasunik gabeko pertsona batek ezin du ezertarako konpetentziarik izan, baina konpetentziak eskuratu ahala, garatu egiten dira gaitasunak. [/styled_list] Konpetentzietan oinarritutako CURRICULUM EREDUAK Konpetentzia orokorrak edo zeharkakoa eta diziplina arloko konpetentzia espezifikoak bereizten dituzten curriculum ereduak: [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(77,232,23,1)"] DESeCo/OCDE Tunning Belgika, Danimarka, Alemania, Irlanda, Grezia, Luxenburgo, Herbehereak, Austria, Portugal, Suedia, Erresuma Batua Euskal Curriculuma [/styled_list] Curriculum eredu mistoak, zeharkako konpetentziak eta diziplina arloak nahastuz, konpetentzia nagusi bezala hartuz: [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(77,232,23,1)"] Europako Batzordea Danimarka, Austria, Portugal, Espainia (LOE), Luxenburgo, Frantzia eta Katalunia [/styled_list] Konpetentzia nagusiak eta diziplina arloak bereizten ez dituzten curriculum ereduak: [styled_list icon="fa-icon-circle-arrow-right" color="rgba(77,232,23,1)"] Italia eta Finlandia [/styled_list] Zeintzuk dira OINARRIZKO KONPETENTZIAK? Europar Batasunaren arabera OINARRIZKO KONPETENTZIAK hurrengoak dira: [styled_list icon="fa-icon-ok-circle" color="rgba(13,182,241,1)"] Ama hizkuntzan komunikatzea Atzerriko hizkuntzetan komunikatzea Matematikarako konpetentzia eta zientzietarako eta teknologiarako oinarrizko konpetentzia Konpetentzia digitala Ikasten ikastea Pertsonarteko konpetentziak eta herritar konpetentzia Iniziatiba eta izaera ekintzailea Kontzientzia eta adierazpen kulturala [/styled_list] Espainia/LOEren arabera, berriz, hauek izango genituzke OINARRIZKO KONPETENTZIAK: [styled_list icon="fa-icon-ok-circle" color="rgba(248,84,6,1)"] Hizkuntza komunikaziorako konpetentzia Matematikarako konpetentzia Mundu fisikoa ezagutzeko eta harekin interakzioan aritzeko konpetentzia Informazioa lantzea eta konpetentzia digitala Gizarte eta herritar konpetentzia Kulturarako eta arterako konpetentzia Ikasten ikasteko konpetentzia Autonomia eta iniziatiba soziala [/styled_list] Frantzia/Socle Communen arabera OINARRIZKO KONPETENTZIAK hauek dira: [styled_list icon="fa-icon-ok-circle" color="rgba(160,8,246,1)"] Frantsesa menderatzea Atzerriko hizkuntza bat praktikatzea Oinarrizko konpetentziak matematikan eta kultura zientifikoan eta teknologian Informazioaren eta komunikazioaren ohiko teknikak menderatzea Kultura humanistikoa Gizarte eta herritar konpetentzia Autonomia eta iniziatiba [/styled_list] Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculumaren arabera, berriz, OINARRIZKO KONPETENTZIAK 5 dira: [styled_list icon="fa-icon-ok-circle" color="rgba(251,3,23,1)"] Pentsatzen eta ikasten ikastea Komunikatzen ikastea Elkarrekin bizitzen ikastea Norbera izaten ikastea Egiten eta ekiten ikastea [/styled_list] Oinarrizko konpetentzia orokorrak lantzeko PROZEDURA eta JARRERA metadiziplinarren bankua PROZEDUREN BANKUA A- IKASTEN ETA PENTSATZEN IKASI A-1 Ikaskuntza estrategiak eta norberaren lana antolatzea 1. Ideiak argitzeko, sortzeko eta ebaluatzeko jarraibideak 2. Eskemak egiteko jarraibideak 3. Kontzeptu mapak egiteko jarraibideak 4. Laburpenak egiteko jarraibideak 5. Testu edo dokumentu bati buruzko oharrak hartzeko, ahozko azalpen bat egiteko edo ikus-entzunezko proiekzio bat egiteko urratsak 6. Testu bat ikasteko edo memorizatzeko eman beharreko urratsak 7. Metakognizioa garatzeko jarraibideak (norberaren ikasteko moduari buruzko gogoeta) 8. Lan pertsonala antolatzeko jarraibideak: agenda eta abar A-2 Informazioa bilatzea eta antolatzea 9. Informazio bibliografikoa bilatzeko jarraibideak 10. Informazioa bilatzean, ordenagailua eta bestelako baliabide teknologikoak erabiltzeko jarraitu beharreko aholkuak 11. Taulak eta diagramak erabiliz, informazioa antolatzeko jarraibidea B- KOMUNIKATZEN IKASI 12. Ahozko mezuak ulertzeko jarraibideak 13. Polikudeaturiko mintzaldiak (elkarrizketetan) ekoizteko jarraibideak 14. Monokudeaturiko mintzaldiak (bakarrizketan) ekoizteko jarraibideak 15. Idatzizko testuak ulertzeko jarraibideak 16. Testu generikoak egiteko jarraibide orokorrak 17. Txosten deskribatzaileak egiteko jarraibideak 18. Testu iruzkinak egiteko jarraibideak 19. Lan monografikoak egiteko jarraibideak 20. Lan monografikoak egiteko jarraibideak 21. Gai baten ahozko aurkezpena edo azalpena egiteko orientabideak C- EGITEN ETA EKITEN IKASI 22. Ikerketak egiten hasteko jarraibideak 23. Prozesu ekintzailearen faseak aplikatzeko jarraibideak: fase analitikoa, sortze fasea, berritze fasea eta ebaluazio fasea 24. Gatazkak aztertzeko jarraibideak 25. Erabakiak hartzeko eta arazoak konpontzeko jarraitu beharreko protokoloak D- ELKARREKIN BIZITZEN IKASI 26. Bizikidetza arauak egiteko, aplikatzeko eta berraztertzeko jarraibideak 27. Ikasgelako eztabaidetan kide, bitartekari eta moderatzaile gisa parte hartzeko arauak eta jarraibideak 28. Talde lanak egiteko orientabideak 29. Bilerak egiteko jarraibideak JARREREN BANKUA A- IKASTEN, PENTSATZEN, EGITEN ETA EKITEN IKASI 1. Arreta, jakin-mina, irekitasuna, interesa, motibazioa 2. Sormena, irudimena, originaltasuna, ausardia 3. Malgutasun intelektuala, zorroztasuna eta hutsegiterekiko tolerantzia uztartzea 4. Jarrera gogoetatsua, kritikoa, balioestearen aldekoa 5. Ekimena, gogo bizia, arriskuak neurtuz hartzen jakitea, eraginkortasuna, ekintzailetasuna 6. Antolamendua, aurreikuspena, sistematikotasuna 7. Ahalegina, irmotasuna, borondatea, iraunkortasuna, autodiziplina, pazientzia, hobea izateko gogoa 8. Xehetasuna, argitasuna, zehaztasuna, lana ondo egiteko eta bururaino eramateko joera, ordena, txukuntasuna 9. Erantzukizuna, segurtasuna, ardura, gauzekiko arreta B- KOMUNIKATZEN ETA ELKARREKIN BIZITZEN IKASI 10. Entzute aktiboa, elkarrizketatzailea, irekia eta zehaztua, zuhurtzia, negoziazioa, bitartekotasuna 11. Euskara eta euskal kulturarekiko eta nork bere hizkuntzaren eta kulturarekiko atxikimendua eta beste hizkuntza eta kulturarekiko irekitasuna 12. Sentiberatasuna, onarpena, estimua, enpatia, errukia (sufritzen duenarekin bat egitea) 13. Kooperazioa, lankidetza, adiskidetasuna, bizikidetasuna, baterako hezkuntza 14. Ideia, iritzi, balio, sexu, hizkuntza, erlijio, kultura eta nortasun desberdinak eta askotarikoak onartzea eta errespetatzea, tolerantzia aktiboa 15. Zuzentasuna, justizia, bereizketarik eza, generoen berdintasuna (maila berean), solidaritate aktiboa 16. Talde lana eta talde lankidetza, erabakiak hartzen eta erantzukizun instituzionaletan parte hartzea 17. Bizikidetza eta gizabide arauak errespetatzea, hezkuntza komunitateak eskolan hartzen dituen erabakiak errespetatzea, instituzioak errespetatzea 18. Eskuzabaltasuna, altruismoa, adeitasuna, barkatzen jakitea, laguntzeko prest egotea, adiskidetasuna, begikotasuna 19. Zintzotasuna, leialtasuna, esker ona 20. Naturarekiko eta ingurumenarekiko errespetua eta zaintza aktiboa C- NORBERA IZATEN IKASI 21. Gorputza zaintzea, ohitura osasungarriak 22. Autoestimua, norberaren duintasunaz jabetzea, konpetentziak eta mugak onartzea, norberaren eskubideak defendatzea, norberarengan konfiantza izatea 23. Autonomia, askatasuna 24. Autokontrola, emozioen egonkortasuna eta oreka, heldutasuna 25. Gozamena, sentikortasun estetikoa, transzendentziara irekia egotea